Reportage

Stagemisstanden

Ja, discriminatie is verboden op de arbeidsmarkt, de Arbowet is daar heel duidelijk over.  Echter, een recent wetsvoorstel dat specifiek gericht was op het voorkomen van discriminatie bij sollicitaties is verworpen door de Eerste Kamer. Het was wel aangenomen in de Tweede Kamer. De wet zou bedrijven verplichten vast te leggen hoe ze discriminatie bij de selectie van personeel wilden voorkomen. De achterliggende gedachte was dat bedrijven zich zo bewuster worden van hun houding ten aanzien van sollicitanten waar ze niet automatisch een klik mee voelen.

Onderzoek naar stagemisstanden 

Christian de Kraker, onder andere senior onderzoeker & adviseur inclusieve arbeidsmarkt bij het Alfa-college heeft zich vastgebeten in het probleem van stagemisstanden, waaronder stagediscriminatie. Dat doet hij niet alleen, student-ambassadeurs van het VN verdrag tegen uitsluiting spelen hier ook een rol in.  Zij vertellen de verhalen achter de cijfers, hebben anonieme voorbeelden, onderzoeksresultaten en werken samen met Discriminatie.nl. De ambassadeurs halen intern bij Alfa-college verhalen op  bij hun medestudenten en docenten en ondersteunen  de beleidsmakers door het toegankelijker maken van het meldpunt stagemisstanden.

Een eenzaam bestaan

Dewey Everts is één van de ambassadeurs en over haar eigen stage-ervaring zegt ze: “Ik werd ongelijk behandeld, ik moest meer doen dan anderen bij dezelfde stage. Als ik had vastgehouden aan mijn grenzen had  ik de stage niet gehaald en daarom moest ik weer over mijn aangegeven grenzen gaan om een voldoende te halen.” MBO-studenten lopen veel stage, maar horen niet echt bij het bedrijf. Iedereen weet dat ze er maar tijdelijk zijn. Docenten en andere studenten zien ze nauwelijks.  Als je dan geen stagebegeleider die je ook echt begeleidt op je werk is dat een eenzaam en kwetsbaar bestaan. Ondertussen is stage cruciaal, want daar moet je het vak in de praktijk leren en zonder stage krijg je geen diploma.

Grotere rol van Student-ambassadeurs bij aanpak stagemisstanden

“Studenten praten onderling wel over stages” vertelt Hanling, “maar erg diep gaat dat niet. Hoogstens dat de stagebegeleider irritant is, maar ja, ligt dat aan de student die lui is of is die stagebegeleider echt vervelend?“ De student-ambassadeurs gaan dat gesprek op een hoger niveau brengen en daarvoor werken ze samen met  CNV-jongeren die via een eigen project op MBO’s met hetzelfde bezig is. ”Omdat het CNV dit doet en wij via de VN Ambassadeurs hetzelfde, werken we samen” vertelt Hanling. De ambassadeurs krijgen trainingen via het CNV. Na de trainingen zijn VN-ambassadeurs op elke locatie van het Alfa-college te vinden en zullen ze in staat zijn om studenten die stagemisstanden en stagediscriminatie ervaren te ondersteunen.

Cijfers over stagediscriminatie

Uit een onderzoek van het Alfa-college onder de eigen studenten blijkt dat in 2023 10,4 % van de 712 studenten vermoedelijk stagediscriminatie ervoer tijdens het zoeken naar een stageplek en dat 13,8 % van de studenten tijdens de stage te maken kreeg met ervaren discriminatie. Dat is een behoorlijk aantal. Iets meer dan 10 procent ervaart discriminatie in de arbeidsmarkt ( Discriminatie op de werkvloer | CBS). Eén op de vier personen heeft discriminatie ervaren in het dagelijks leven (CBS, 2022).

Vormen van discriminatie

Discriminatie kan blijken uit schijnbaar kleine dingen. Je komt ergens nieuw binnen, dat is eigenlijk het moment om je voor te stellen, maar één student wordt uitgebreid welkom geheten terwijl de andere student met afwijkende kenmerken niet of nauwelijks wordt verwelkomd. Of mensen nemen niet de moeite om je naam goed uit te leren spreken. Sommige mensen moeten wel heel vaak solliciteren voor ze ergens aangenomen zijn, worden genegeerd, krijgen te maken met kwetsende opmerkingen, vervelende grappen van klanten of collega’s, of worden wel erg vaak gecontroleerd tijdens het werk, terwijl dat voor andere studenten in dezelfde situatie niet geldt.

Een melding bij discriminatie.nl

Stagediscriminatie kan zeer grensoverschrijdende vormen aannemen. Christian vertelt me over een bedrijfsleider die echt achter zijn laptop is gaan zitten om de stagiair rucksichtslos af te breken door -letterlijk- te zeggen dat hij waardeloos was en dat hij het bedrijf en de school te schande had gemaakt. Christian vertelt dat er op dit soort momenten een streep wordt getrokken, dat de klacht wordt opgepakt met SBB en discriminatie.nl en dat studenten meteen in bescherming worden genomen door het Alfa-college.

Weerbare studenten

Christian legt uit dat het Alfa-college het probleem van stagemisstanden van twee kanten benaderd. Eerst staat het oordeelloos luisteren naar het verhaal van de student centraal en aan de andere kant gaat het om het weerbaar maken van de student. Christian: “We investeren bij het Alfa steeds meer in persoonlijke vaardigheden die helpen om sterker te staan. Het model van de inner development goals helpt daarbij. Dit gaat ervanuit dat als je investeert in persoonlijke groei van een student dit zich positief zal uiten in hoe iemand in de wereld staat.” Wat Christian hier zegt is dat de arbeidsmarkt weliswaar moet bewegen en zich bewust moet worden dat er sprake is van stagemisstanden en dat ook moet erkennen, maar ook dat het goed is te investeren in de vaardigheden van de student. “Wat je ziet is dat studenten heel lang met nare ervaringen kunnen rondlopen zonder er melding van te maken, en dat is jammer,” zegt Christian. “Het is daarom goed dat we samenwerken met sociaal werkers, orthopedagogen en psychologen over hoe om te gaan met uitsluiting. Dat je ondanks alle druk die je ervaart zelf kan aangeven wat je nodig hebt om mee te kunnen doen.” Hanling legt uit dat studenten na nare situaties soms moe zijn van alles en iets hebben als ‘laat maar’. Of er is angst dat er vreemd naar ze gekeken wordt ook al kan je een klacht invullen.

‘Slow thinking’

Christian: “We gaan geen naming en shaming  of dader – slachtoffer campagne voeren. Het gaat ons om een norms- en gedragsverandering van beide kanten.” En voor wat betreft de bedrijven die stagiairs aannemen: is er voor hun een tip om meer empathisch om te gaan met de studenten? Christian is enthousiast over het begrip ‘slow thinking’. “We hebben allemaal de neiging snel te denken en snel te reageren en daaruit volgen vaak stereotypen en oordelen, die gebaseerd zijn op aangeleerd gedrag of aangeleerde overtuigingen waarvan je je misschien helemaal niet bewust bent. Slow thinking vraagt dat iemand bewust het eigen gedrag wil beïnvloeden en niet alles direct zegt wat hem voor de mond komt. Eigenlijk moeten we even de tijd nemen voor we een oordeel uitspreken.”

Toegankelijke Meldprocedure

De benadering van stagediscriminatie is heel praktisch en concreet, namelijk door in geval van discriminatie onmiddellijk  een meldprocedure op te zetten, dat kan ook anoniem. Deze is te vinden op de website van het Alfa college. Daarnaast heeft Christian samen met studentenraadsvoorzitter Hanling Su, directeur van Discriminatie.nl Niek Peters, en met de regisseur veilige school en jurist André Bruinewoud in 2022 een stappenplan gemaakt over hoe meldingen verwerkt worden. In dit stappenplan is veel aandacht voor hoor en wederhoor. Het Groningse stappenplan is landelijk gedeeld en door veel steden en MBO-instellingen geïmplementeerd in 2023 en 2024.

Breek uit je bubbel

Christian is daarnaast initiator en programmamanager met Simone van Leusden voor een inclusieve werkvloer. Daarmee ondersteunen zij de bedrijvenkant met het programma Breek uit je bubbel. “Met ondersteuning van de opleiding Intercultureel Begeleider matchen wij – zonder sollicitatiegesprek-  statushouders met de arbeidsmarkt en begeleiden wij de landing op de werkvloer. Het maatjesconcept ‘Tammo’s’ helpt de statushouders op de Groningse werkvloer. Om de bedrijven te ondersteunen in de interculturele communicatie bieden we trainingen en symposia aan. Daarbovenop organiseren we festivals om samen met de bedrijven de culturen te vieren. Dat maakt het gelijk wat luchtiger.” Inmiddels zorgt dit project in 2024 voor 25 matches van Eritrese met evenzoveel maatjes en met 25 leerwerkbedrijven. De leerwerkbedrijven zijn zowel zorginstellingen als technische bedrijven.

(Het interculturele programma Breek uit je Bubbel is een samenwerking vanuit het verbindingsfonds van het provincie Groningen met het Alfa-college, Vlucht Voorwaarts, Mindstone, en VNO-NCW Noord).

Stagepact MBO

Het Alfa-college, Noorderpoort en DC Terra zetten zich gezamenlijk in om met SBB het stagepact MBO te implementeren. Hierin spreken MBO’s, het bedrijfsleven en de overheid  af om gezamenlijk stagediscriminatie uit te bannen, zich in te zetten voor betere begeleiding, passende stagematching en een passende vergoeding voor stagiairs.

Tot slot

Een wet die bedrijven bewust maakt van hoe ze sollicitanten behandelen is natuurlijk belangrijk en jammer dat die niet is aangenomen. Maar zo te horen zijn de mbo-instellingen in het Noorden met haar studenten en medewerkers hard aan de slag gegaan om  de positie van stagiaires te versterken en ook een sterkere relatie met de bedrijven en haar praktijkbegeleiders te krijgen.

beeld: VN Ambassadeurs van het Alfa-college, 2e van link Hanling Su, uiterst rechts Dewey Everts en achter in het midden Christian de Kraker; vooraan Johan Weishaupt adviseur Diversiteit en Inclusie voor de Gemeente Groningen 

©verveer