Verhaal

9 successtrategieën om met vooroordelen om te gaan

Vooroordelen

Van vooroordelen over psychiatrische problemen en patiënten heb ik weinig last. Misschien juist omdat ik ze dagelijks tegenkom. Dan móet je wel iets ondernemen, anders kun je je beter verhuren als pingpongbal. Mijn eigen-aardigheden zijn nogal merkbaar en zichtbaar. Ik schijn me ‘anders’ te gedragen. Ja, wij kletsen hardop, lachen, spelen spelletjes…  dat krijg je met een splitssysteem vol kinderen. Ons hol is een complete chaos, hoofd een flipperkast en wij ook. Lichtgewicht 35 kilo is vanzelfsprekend goed voor het snelle oordeel Anorexia. Daar weten mensen de wereld van dankzij de media. Ik vind mezelf gewoon. Gewoon is wat je gewend bent.

Mijn fysieke handicaps en visuele beperking vind ik ook niks bijzonders. Even makkelijk een reden voor commentaar van buitenstaanders. ‘Waarom moeten invaliden met de trein mee? Daar heb je toch apart vervoer voor?’ Een handicap-kluwen relativeert. Er zijn duizend redenen waarom mensen oordelen over anderen: op wielen, te dik, te dun, fout kleurtje, te dom, te slim… Er zijn duizend redenen om af te wijken van de standaard. Standaard is de maat die niemand past, maar in moestuin-Nederland schijnt ‘gemiddeld’ het ideaal.

Diversiteit

Niet van mij. Ik ben mijn hele leven het ‘vreemde eendje met de gladde veren’. Het kan me langzamerhand weinig schelen wat anderen van me vinden. Het is toch nooit goed genoeg. En het maakt kwetsbaar. Kwetsbaar voor pesten en discriminatie, kwetsbaar voor onteigening en de ontwikkeling van een waardeloos zelfbeeld.

Een eigen koers varen is veel slimmer. Dat is wel meer werk dan het accepteren van de slachtofferrol, maar loont ruim de moeite.

Mijn leerschool heet ‘Independent Living’ en heeft haar wortels in de wereld van mensen met een lichamelijke handicap. Eigenwaarde is daar de sleutel. Eigenwaarde is iets anders dan voortdurend in het verzet gaan. Dat blijft reageren in plaats van gewoon je eigen plan trekken. Eigenlijk vind ik psychiatrische etiketjes bij voorbeeld zinloos, maar ze zijn soms best makkelijk als camouflage-materiaal. Het raakt me toch niet meer. Na nummer 5 en 6 ben ik het geloof in de mij toegeschreven ziektebeelden wel verloren.

Wat erachter zit, achter mijn scheef-geprogrammeerde brein, is erger. Ik weet dat onze angstige samenleving mijn geschiedenis niet kan verdragen. Te veel waarheid wordt waarschijnlijk weer onteigenen of doodzwijgen, dus voer ik ze de realiteit maar mondjesmaat. Tenslotte wil ik wel blijven meespelen! Dan maar wat leugens accepteren.* Dat moeten meer mensen: moslims, gehandicapten, homo’s, asielzoekers…

*‘Het is waar dat de waarheid soms cynisch klinkt. Dan kun je beter liegen.’  – Arnon Grünberg

In categorieën verliezen mensen allemaal hun menselijk gezicht. Zorg dus dat je er zélf geen eendimensionale identiteit van maakt! ‘Whatever’, ik ben geen ‘ziektebeeld op pootjes’. Psychiatrisch patiënt is mijn identiteit niet. Ik doe het parttime en leef er nog een heel rollenrepertoire naast. En, en, en: ik kan er iets aan DOEN! Ik ben geen slachtoffer van andermans discriminatie-praktijken. Als ik zin heb, kan ik me verweren. Geweldloos, wat bij mijn mini-maat echt aan te raden is. Als ik agressief doe, moet iedereen altijd lachen.

9 (experience-based) successtrategieën

Deze doe ik vooral graag in een volle treincoupé. Succes verzekerd.

1. No problem

Relativeer een pest-incident tot normale proporties. Bijvoorbeeld door er met anderen over te praten. Een rotopmerking heeft de neiging onnodig veel plaats in te nemen in je hoofd. Hallo: ‘Een ander heeft zoveel macht als jij uit handen geeft’. Dat kan best minder!

2. Omdenken

Met opzet positief begrijpen wat in eerste instantie negatief overkomt. Bemoeizucht is ook betrokkenheid, pesten is ook aandacht.

3. Navragen

De ‘Hoe bedoel je dat?’-vraag. Meestal beseffen mensen niet wat ze er gedachteloos uitgooien. Vragen maakt bewust. Bovendien maakt oprecht geïnteresseerd vragen contact. Dat is precies wat je nodig hebt om van vooroordelen af te komen.

4. Anticiperen

De grapjes over mijn slanke lijn maak ik wel zelf. Bij sollicitaties of andere relevante gelegenheden profileer ik mijn psychose-hoofd direct in mijn voordeel. Met de gebruiksaanwijzing erbij. Dat helpt anderen over hun handelingsverlegenheid heen.

5. Humor

Humor is favoriet. Het geeft de ruimte om zonder gezichtsverlies aan een ongemakkelijke situatie te ontsnappen. Lachen ontspant en maakt contact. Beetje uitkijken met galgen-humor. Dat vat niet iedereen.

6. Ontwapenen

Zoek een punt van verbinding. Daarmee kleur je je in beeld als ‘ons soort’ in plaats van ‘dat soort’. Kinderen en dieren doen het meestal goed als schakel. Alert zijn op het ‘hart’ van de ander en daarop aansluiten is algemeen een slimme en lonende contact-strategie.

7. Hulp vragen

Hulp vragen is geen zwaktebod, integendeel. Een concreet verzoek om assistentie kantelt de rol van de ander en haalt alle machtsstrijd uit de relatie. Probeer het eens als je durft. Ik vind het een uitvinding.

8. Lik op stuk

De snelle bek. Onder het motto: zeg maar wat als je maar wat zegt. Weerwoord is niet wat van de slachtofferrol verwacht wordt. Bijvoorbeeld: ‘Gek!’ – Topklant bij de Media-markt. of ‘Wat praat ze raar tegen zichzelf…’  – Ja, wij zijn totaal gedemocratiseerd, we overleggen zelfs over de kleur van de jam.

9. Confrontatie

‘U zegt…’  en dat keihard herhalen. Mensen discrimineren niet graag in het openbaar. Deze doe ik vooral graag in een volle treincoupé. Succes verzekerd.

Afstand schept misverstand

De psychiatrie heeft zich veel te lang laten misbruiken als maatschappelijke parkeergarage. Daar komen die rare karikaturen vandaan: angst en afstand verpakt in medisch jargon. Dat is dus bij uitstek de taal die je thuis moet laten buiten het eiland van de zorg. Met schizofrenie en ADHD maak je geen contact, een dissociatieve persoonlijkheidsstoornis geeft geen feestje van herkenning. Zelfs het psychose-begrip vraagt meestal een paar woorden extra uitleg om bij de ander in beeld te komen. Bij meespelen hoort afstemmen en aanpassen. Mijn ervaring is dat eigenlijk heel veel min of meer te delen is, zolang je er maar geen probleem van maakt en je vertaling in gewoon Nederlands aanlevert.

We moeten leren om weerwoord te geven bij dagelijkse vooroordelen. Of niet natuurlijk, als je er geen zin in hebt. In ieder geval niet gaan zitten wachten tot een deskundige het oplost.

Pak de regie over je leven en laat zien wie je bent. Maak contact.