Reportage

Intercultureel werkers

Je komt (noodgedwongen) in een vreemd land, je spreekt de taal niet, snapt de cultuur en het schoolsysteem niet, de typische bureaucratie vind je heel ingewikkeld, en de omgangsvormen zijn je ook al vreemd. Misschien heb je ook wel een bepaald vooroordeel over je nieuwe landgenoten, dat kan, lijkt me, want andersom is dat vaak ook zo. Het is een kwestie van over en weer kennismaken. In Nederland betalen we mensen om een brug te vormen tussen beide werelden, zij kennen de Nederlandse en begrijpen de andere kant. En dat is ongelofelijk belangrijk.

Brugfunctie 

Imma Martena en Deniz Albayrak werken voor Zinso en CMZorg, beiden zijn zorgcoördinator en zij hebben beide deze brugfunctie. Zinso en CMZorg zitten in hetzelfde gebouw, wat heel handig is want voorzichtig gaan ze steeds meer samenwerken. Zinso biedt cultureel forensische zorg en CMZorg biedt maatschappelijke begeleiding vanuit de WMO en jeugdwet. Imma van Zinso legt uit dat haar team mensen begeleidt die via de reclassering een paar jaar onder toezicht zijn komen te staan. Cultureel Forensische zorg betekent dat ze bij de intake en begeleiding rekening houden met de cultuur van de cliënt. Samenwerking met CMZorg gaat met name over dit rekening houden met de culturele achtergrond.

16 talen

CMZorg geeft ondersteuning aan individuen en gezinnen en niet altijd omdat er grote problemen zijn: “Veel van de gezinnen die we helpen komen uit een AZC en worden losgelaten in Nederland. Zo van ‘hier heb je een huis en een lening en ga maar inburgeren’. Er wordt zoveel gevraagd van deze mensen en daar komen wij om de hoek kijken.”  CMZorg is vrij uniek omdat hun hulpverleners uit 22 verschillende landen komen en bij elkaar zo’n 16 talen spreken. Dat varieert van Papiaments, tot Arabisch, Tigrinya en Farsi, maar ook Engels, Maleis, Turks, Koerdisch, Somalisch, Armeens en natuurlijk Nederlands. Deniz. “Wij hebben ervaringsdeskundigen die hetzelfde traject van vluchten, asiel aanvragen en hier een leven weer opbouwen hebben afgelopen. Zij weten waar deze mensen mee te maken krijgen. Toch zijn er soms ook cliënten die liever geen hulpverlener met dezelfde achtergrond willen. Uit schaamte, zo van ik heb problemen en voel me kwetsbaar en de vuile was buitenhangen mag niet. Dat is iets van alle culturen. Wij houden daar rekening mee.”

Cultureel sensitief

We praten over wat we tegenwoordig ‘cultureel sensitief bejegenen’ noemen en waar Imma en Deniz. beide goed uitleg over kunnen geven. Imma: “Bij de intake vertel ik altijd dat ik heel nieuwsgierig ben en dat ik heel veel vraag. Ik vertel dat ik heel direct ben -typisch voor Nederlanders- want dat is iets dat de meeste migranten niet kennen. Ik zeg er ook bij dat ze altijd mogen zeggen dat ze ergens geen antwoord op willen geven. En als iemand stilvalt vraag ik of de ze de vraag lastig vinden. Ik leg ook uit waarom ik heel veel moet weten.” Deniz. : “We zijn continue aan het vertalen naar en uitleggen aan de buitenwereld waar sommige gedragingen vandaan komen. Hij legt uit dat Nederlandse instanties niet altijd begrijpen dat de ondersteuning van migranten extra tijd kost. “Het duurt vaak even voor je contact met ze krijgt en het proces gaat langzamer. Je moet er in de beginfase de tijd voor nemen.” Imma: “Het gaat er ook om je bewust te zijn van je eigen normen en waarden en dat we soms wel makkelijk van dingen uitgaan, zo van ‘die zal toch wel te laat komen’ of ‘oh dat is zeker een zorgmijder.’ Nederland is heel strak georganiseerd, heb je een afspraak om 8.45 dan ben je er op die tijd. In bepaalde culturen is dat echt niet zo en daar kan je grapjes over maken maar je kan er veel misverstanden over krijgen.”

Aanpassen

Ik vraag waar je concreet aan moet denken als je het hebt over aanpassingsproblemen. En dan komen ze beide met een paar voorbeelden. Imma vertelt over een gezin waar de kinderen niet naar school gingen en waar de leerplichtambtenaar dus langsging, iets wat ze heel vreemd vonden want het hele idee van een schoolplicht was hun vreemd. Dan is de gezondheidszorg in Nederland best bureaucratisch, je kan niet zomaar bij een huisarts langsgaan, je moet je eerst registreren en zomaar een ziekenhuis binnenlopen en verwachten dat je geholpen wordt kan ook al niet. Deniz.: “De Nederlandse papierwinkel is hun vaak ook vreemd.”  Deniz vertelt dat hij ook wel mensen meemaakt die zeggen dat het hier voor hun niet echt beter is.” Ze weten niet wat er van hun verwacht wordt, hoe het hier werkt, ze worden gek aan gekeken, er zijn problemen met de gemeente of de jeugdzorg en dat kenden ze allemaal niet.”

Flexibel zijn

Hoe straks ook georganiseerd toch kunnen Nederlandse instanties ook flexibel zijn; als dat voor iedereen beter is. Imma vertelt het verhaal van iemand die onder toezicht stond van de reclassering en niet had begrepen dat je dan niet zomaar naar het buitenland kan vertrekken. Hij belde vanuit Frankrijk dat hij onderweg was naar Eritrea en bleef twee maanden weg. Best verontrustend want hij had medicijnen nodig. Het interessante van dit geval was dat zijn ‘vakantie’ hem juist veel goed had gedaan. Hij bleek bij familie thuis een traditionele behandeling te hebben ondergaan en hij was er nu beter aan toe dan toen hij vertrok. De reclassering erkende dat het hem, noch de Nederlandse maatschappij goed zou doen hem weer op te sluiten en heeft het traject weer opgepakt.

Grenzen stellen

Er is wel een grens aan de flexibiliteit, want hier in Nederland zijn gewoon wetten en regels waar iedereen zich aan moet houden. Deniz vertelt: “In veel landen is het normaal om je kinderen te slaan als ze iets fout doen, dat is hun manier van opvoeden, gedrag te laten stoppen. Nederlanders leggen kinderen uit waarom iets niet of juist wel moet. Dus als wij het over huiselijk geweld hebben, hebben zij het over opvoeding en dat betekent ze dit nog moeten leren. En wij maken daar continue een vertaalslag in. Voor ons is het altijd een wikken en wegen want het mag natuurlijk niet uit de hand lopen. Op een gegeven moment moet je directer zijn, want als je te omslachtig bent gebeurt er niets.”

Tot slot

Imma vertelt dat ze altijd nieuwsgierig is naar de cliënten en erop gericht hun leven weer op de rit te krijgen. Ze vertelt ook dat ze veel studenten over de vloer krijgt die alles willen weten over hoe om te gaan met mensen met een andere culturele achtergrond. Nieuwsgierig zijn lijkt mij een goed startpunt.

©Verveer